Nguyên nhân do giun chỉ Filaricabancrofti trưởng thành, khu trú trong bạch mạch của bể thận gây ra viêm tắc, phồng bạch mạch sinh la lỗ rò, bạch huyết vào trong bể thận và đi tiểu ra dưỡng chấp. Bệnh có liên quan đến tỳ và thận.
Đi tiểu ra dưỡng chấp được chia làm 2 loại: tiểu ra dưỡng chấp đơn thuần (bạch trọc) và tiểu ra dưỡng chấp lẫn máu đỏ (xích trọc). Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể:
Tiểu ra dưỡng chấp lẫn máu đỏ (xích trọc): Người bệnh nước tiểu đục, màu đỏ, tiểu bình thường hoặc hơi rát, đau lưng, ù tai, rêu lưỡi vàng, mạch trầm sác. Phương pháp chữa là ích khí thanh tâm, lợi tiểu. Dùng bài thuốc:
Bài 1 – Thanh tâm liên tử thang: đẳng sâm 12g, hoàng kỳ 12g, sa tiền tử 12g, viễn chí 12g, cam thảo 6g, mạch môn 12g, hoàng cầm 12g, xương bồ 8g, đan bì 6g, sài hồ 12g, xích linh 12g, liên nhục 12g. Sắc uống.
Bài 2: ý dĩ 12g, tỳ giải 12g, bổ chính sâm 12g, huyền sâm 12g, trắc bách diệp 12g, liên nhục 12g, củ mài 12g, rễ cỏ tranh 12g, mã đề 12g, cam thảo nam 12g, hoạt thạch 6g. Sắc uống.
Tỳ giải (rễ củ của cây tỳ giải) là vị thuốc trong bài “Tỳ giải phân thanh ẩm” trị tiểu ra dưỡng chấp thể bạch trọc.
Tiểu ra dưỡng chấp đơn thuần (bạch trọc): Người bệnh nước tiểu trắng như hồ gạo, rêu lưỡi trắng dày, mạch hoạt. Phương pháp chữa là thanh nhiệt lợi thấp. Dùng bài thuốc:
Bài 1 – Tỳ giải phân thanh ẩm: tỳ giải 20g, thạch xương bồ 8g, ô dược 8g, ích trí nhân 16g, cam thảo 6g, phục linh 12g, muối ăn 4g. Sắc uống.
Bài 2: kim tiền thảo 20g, giá đỗ xanh 16g, ý dĩ 12g, mía đỏ 20g, lá tre 20g, tỳ giải 16g, hoạt thạch 10g. Sắc uống.
Gia giảm: Bệnh lâu ngày không khỏi, người mệt mỏi, vô lực, sắc mặt trắng, miệng nhạt, mạch hư tế hoãn là do khí hư do hàn. Dùng bài Bổ trung ích khí thang: hoàng kỳ 12g, chích thảo 6g, thăng ma 8g, đảng sâm 12g, đương quy 8g, sài hồ 12g, bạch truật 12g, trần bì 8g, tỳ giải 20g, thạch xương bồ 8g, ô dược 8g, ích trí nhân 16g. Sắc uống.
Nếu kèm phiền nhiệt, miệng khát lưỡi đỏ, mạch tế sác là do âm hư thấp nhiệt. Phương pháp chữa là tư âm thanh thấp nhiệt. Dùng bài thuốc Bát vị tri bá phối hợp với Tỳ giải phân thanh ẩm. Bài Bát vị tri bá: thục địa 12g, sơn thù 12g, hoài sơn 12g, trạch tả 8g, đan bì 8g, phục linh 8g, tri mẫu 8g, hoàng bá 12g. Sắc uống.
Nếu sắc mặt xanh trắng, chân tay lạnh, tinh thần mệt mỏi, mạch trầm do thận dương hư. Phương pháp chữa là ôn thận cố sáp. Dùng bài: sừng hươu nai 20g, nhục quế 4g, phụ tử chế 8g, phá cố chỉ 12g, thỏ ty tử 12g, tang phiêu tiêu 12g, đẳng sâm 16g, hoàng kỳ 12g, liên nhục 12g, phục linh 12g. Sắc uống.
